środa, 24 kwietnia

Historia powstania Szkoły Podstawowej nr 45

Pod koniec XIX wieku na terenie ówczesnej gminy Roździeń było bardzo dużo dzieci. Na tyle dużo, że stara szkoła (istniejąca w rejonie obecnego szopienickiego rynku) oraz szkoła na Borkach (gmach przy obecnej ul. J. Korczaka 95) były niewystarczające. Decyzję o zaprojektowaniu i przystąpieniu do budowy nowej szkoły ludowej w zachodniej części ówczesnej gminy Roździeń (lokalizację określano jako „im westen des Dorf”) podjęto prawdopodobnie między 1896 a 1898 rokiem. Starania o jej powstanie czyniły zarówno władze gminne, jak i mieszkańcy wsi (chłopi i robotnicy). Ze względu na możliwość wystąpienia szkód górniczych główna część bryły nowego obiektu otrzymała jedynie parter z poddaszem, natomiast dostawione po wschodniej i zachodniej stronie skrzydła uzyskały piętra. Prace budowlane rozpoczęto między 1899 a 1901 rokiem.

Obiekt charakteryzuje się ceglaną historyzującą architekturą, z neogotyckim detalem zdobniczym. Z opisu z sierpnia 1899 roku wynika, iż powierzchnia zabudowy wynosiła łącznie 683,9 metrów kwadratowych. Składało się na nią: 337,50 metrów kwadratowych powierzchni środkowej głównej bryły budynku (określonej mianem „mittleren Theil”), 271,64 metrów kwadratowych dwóch skrzydeł obiektu oraz 74,67 metrów kwadratowych powierzchni budynku gospodarczego, zlokalizowanego po zachodniej stronie gmachu szkolnego (ulokowano w nim ustępy, szambo oraz pomieszczenie na sprzęty gimnastyczne). Budynek szkoły posiadał dwuspadowy dach o konstrukcji drewnianej, pokryty dachówką. Obiekt mieścił sześć klas oraz pomieszczenia mieszkalne dla kierownika szkoły (jedno dwupokojowe mieszkanie). Jedynie cztery sale były stale ogrzewane; ich łączna powierzchnia wynosiła 115 metrów kwadratowych. Zainstalowano podłączenie do wodociągu gminnego. Na północ od szkoły miała stanąć ceglana szopa z dachem krytym papą, w której składowano popiół. Zaprojektowano także niewielki ogród, a podwórze szkolne miało powierzchnię 3354 metry kwadratowe. Całość otoczono ogrodzeniem o wysokości 1,5 metra. Ostateczny projekt budowlany zaakceptowano na posiedzeniu radnych gminy Roździeń w dniu 25 lutego 1901 roku.

Teren pod budowę szkoły przekazał mistrz budowlany Hermann Ritschel (do 1892 roku sprawował urząd naczelnika gminy Roździeń). Parcela o powierzchni około pół hektara znajdowała się w zachodniej części gminy, przy skrzyżowaniu Ritschelstraße i Bergstraße (obecne odpowiednio ul. Siewna i ul. Janusza Korczaka). Taką lokalizację postulowała część radnych gminnych i mieszkańców wsi. Pola wokół były niezabudowane, a po południowej stronie Ritschelstraße rozciągała się wysoka skarpa. Stąd ten rejon Roździenia określano nazwą „wysoka wieś” (niem. Oberdorf). Atutem dla lokalizacji w tym miejscu był także czynnik hydrograficzny. Rejony te nie leżały w bezpośredniej strefie zagrożenia powodzią. W pamięci mieszkańców Roździenia przez długie lata pozostawały katastrofalne powodzie spowodowane wylewaniem rzeki Rawy, zwłaszcza podczas katastrofy górniczej z 1896 roku w kopalni węgla kamiennego „Szczęście Luizy” (niem. „Louisenglück-Grube”), gdy rzeka zmieniła bieg i podtopiła wiele domów oraz budynek lazaretu hutniczego. Powodzie powtarzały się także w latach kolejnych, m.in. w roku 1903. Na północ od parceli z nowo budowanym gmachem szkolnym znajdował się szyb kopalniany „Heintze”, natomiast kilkadziesiąt metrów na zachód od tego miejsca przebiegała już granica z gminą Mała Dąbrówka (niem. Klein Dombrowka). Oczywistym było więc, że do nowej szkoły będą także uczęszczać dzieci ze wschodniej części Dąbrówki (przysiółka Burowiec). Sam teren budowy był już w przeszłości zagospodarowany. Mapy z lat 1880-1882 wskazują, iż dokładnie w miejscu szkoły mieścił się kopalniany budynek dyrekcyjny (niem. Directorialhaus), najprawdopodobniej przeznaczony dla urzędników, zarządzających wspominanym szybem „Heintze”. Wokół niego rozciągał się przywillowy ogród. Istnienie budynku dyrekcyjnego potwierdza także mapa powiatu katowickiego z roku 1898. Obiekt uległ uszkodzeniu wskutek szkód górniczych spowodowanych działalnością kopalni „Szczęście Luizy”, a teren zapadł się. W związku z tym na parcelę, jeszcze przed rozpoczęciem budowy szkoły, trzeba było nawieźć gruz i ziemię. Prace ziemne trwały już w roku 1899, a wznoszenie samego gmachu szkolnego rozpoczęło się dopiero w 1901 roku.

Materiały na budowę szkoły własnymi furmankami mieli wozić roździeńscy chłopi ze stacji kolejowej Roździeń, gdzie dostarczano m.in. cegłę z górnośląskich cegielni. W roku 1899 koszty budowy obiektów szkolnych szacowano na około 43 600 marek, z czego głównego gmachu – 36 554 marki, a pozostałych obiektów gospodarczych – na około 7 tysięcy marek. Środki finansowe na budowę pochodziły z różnych źródeł, m.in. z kasy gminy Roździeń, od spółki „Giesche” oraz z tzw. funduszu wolnych kuksów. Fundusz taki istniał przy każdej kopalni (spółce górniczej), a składało się na niego 6 kuksów (udziałów) z ogólnej liczby 128. Udziałowcy dzielili się zyskami oraz ponosili straty ze 122 kuksów. Natomiast pozostałe były niezależne od ewentualnych strat. Z nich finansowano najczęściej zapomogowe kasy brackie, utrzymanie szpitali zakładowych, czy budowę i utrzymanie kościołów i szkół. Od 1899 roku z funduszu wolnych kuksów na budowę nowej roździeńskiej szkoły przeznaczano rocznie 1000 marek niemieckich. W środę 2 lipca 1902 roku na posiedzeniu zastępców gminy Roździeń poinformowano, że na budowę szkoły „nadeszło” z funduszu wolnych kuksów 9800 marek. Ponadto roczny dodatek z tego funduszu podwyższono z 1000 na 1200 marek. Na kolejnym posiedzeniu zastępców gminy, które odbyło się w poniedziałek 4 sierpnia 1902 roku, uchwalono na budowę szkoły pożyczkę z prowincjonalnej kasy pomocniczej, w wysokości 38 000 marek, oprocentowaną na 3,5%.

Najpierw powstała środkowa bryła obiektu, a następnie dostawiono dwa boczne skrzydła. Prace wykonywało przedsiębiorstwo mistrza budowlanego Hermanna Ritschela z Roździenia. Zakończenie budowy szkoły przypadło na drugą połowę 1902 roku. Niestety, brak jest informacji o dokładnej dziennej dacie ukończenia gmachu. Faktem jest jednak, że w roku szkolnym 1902/1903 dzieci uczyły się już w nowym szkolnym budynku. Wiadomo także, iż otwarcie szkoły w dniu 18 listopada 1902 roku miało uroczysty i doniosły charakter, a jej poświęcenia dokonał ks. Karol Abramski – proboszcz parafii św. Jadwigi Śląskiej w Szopienicach. W uroczystościach brał udział także nauczyciel Karol Rak (Carl Rack), dotychczasowy pracownik tzw. starej szkoły w Roździeniu (Katholische Volksschule I). To jego mianowano na kierownika (niem. Hauptlehrer) nowej szkoły (Katholische Volksschule II). Urodzony 23 czerwca 1858 roku Rak był już bardzo doświadczonym pedagogiem. W 1878 roku ukończył seminarium nauczycielskie w Głogówku, po czym zatrudniono go w sierpniu tegoż roku na pomocnicze stanowisko w szkole w Wesołej pod Mysłowicami. 1 kwietnia 1879 roku rozpoczął pracę w najstarszej roździeńskiej szkole. Drugi egzamin nauczycielski zdał w październiku 1882 roku w Oleśnie. Po 24 latach pracy mianowano go kierownikiem nowej placówki (Katolickiej Szkoły Ludowej nr 2 w Roździeniu), w której pracował do 64 roku życia. O planach przeniesienia Racka do nowej szkoły i mianowaniu go kierownikiem informował wydział do spraw wyznań i szkół (niem. Abteilung für Kirchen und Schulen) rejencji opolskiej w swoim piśmie z 18 listopada 1901 roku, skierowanym do Inspektoratu Szkolnego nr 1 w Katowicach. Ostatecznie na tym stanowisku został zatwierdzony decyzją władz rejencji opolskiej z 7 sierpnia 1902 roku.

Nowa placówka oświatowa otrzymała nazwę Katolicka Szkoła Ludowa nr 2 (niem. Katholische Volksschule II). Dotychczas numer II nosiła szkoła w Borkach, która od tego momentu uzyskała numer III. W roku 1902, gdy szkoła rozpoczęła swoje funkcjonowanie, założono pierwszą kronikę szkolną. Obowiązek ich prowadzenia ustanowiono w Prusach w 1872 roku. Niestety kronika nie zachowała się do dziś (zaginęła około 1945 roku). Już w 1899 roku zaplanowano, jak będzie wyglądało wyposażenie szkoły. Zakupiono urządzenia gimnastyczne, m.in. drewniane drabinki przesuwne, dwa drążki i poręcz. Szkoła uzyskała adres Ritschelstraße 1. W gminie Roździeń wydzielono nowy obwód szkolny, a do placówki nr 2 miały uczęszczać dzieci zamieszkałe na zachód od linii ulicy Feldstraße (obecna ul. Adama Kocura). Do okręgu należały m.in. ulica Hüttestraße, Marktplatz oraz Oberdorf (dziś ul. Obrońców Westerplatte, Skwer Hilarego Krzysztofiaka oraz ul. Siewna).

Plan sytuacyjny zachodniej części Roździenia z marca 1903 roku uwzględnia już budynek szkoły, który określono jako Neue-Schule, a więc „nową szkołę”. Obok obrysu obiektu zaznaczono także po jego północno-zachodniej stronie komórki i budynki gospodarcze. Parcela szkolna mieściła się na rogu dwóch ulic, jednak nie opisano ich nazwami, a określeniami literowymi. Ritschelstraße (dzisiejsza ul. Siewna) określono jako D-Straße, a Bergstraße jako „Weg von Rosdzin nach Borken” (pol. droga z Roździenia do Borek; dziś ul. Janusza Korczaka). Plan sytuacyjny pokazuje także, że wokół nowej szkoły znajdowało się niewiele zabudowań, a większość sąsiednich parceli stała pusta. Identyczną sytuację przedstawia plan sytuacyjny z czerwca 1903 roku.

1911 rok – nagłówek pisma firmowego szkoły

Pierwszy znany wizerunek nowej szkoły nr 2 w Roździeniu został przedstawiony na pocztówce z roku 1904. Napis „Katholische Volksschule II” usytuowano na budynku, nad wejściem głównym od strony dzisiejszej ul. Siewnej, na wysokości stropu pomiędzy parterem a piętrem. Już wtedy istniało ogrodzenie budynku oraz zabudowane otwory okienne parteru elewacji frontowej dwóch skrajnych brył. Szkołę rozbudowano w latach 1908–1909 o budynek na rogu obecnych ulic Wandy i J. Korczaka.

Obecnie szkoła – po wielu przebudowach i zmianach organizacyjnych – nosi numer 45, a jej patronem od 1995 roku jest Kornel Makuszyński. Informację o powstaniu szkoły zamieszczono na pamiątkowej tablicy, odsłoniętej w 2017 roku.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *