Nauczyciele w Roździeniu i Szopienicach

O pierwszym nauczycielu, który nie był najlepszym wzorem do naśladowania pisaliśmy już w poprzednim artykule. Przypomnimy tylko, że był nim  Julius Lux.  Z powodu skłonności do alkoholu i częstego zaniedbywania obowiązków został zwolniony i musiał opuścić szkołę. Zastąpił go Jakub Sabahs z Gorzyc Wielkich. Niestety, umiera mając zaledwie 33 lata.

Trzecim urzędowo mianowanym nauczycielem został Józef Shwam z Nowych Rept, któremu ze względu na ilości dzieci objętych nauczaniem  przydzielono pomocnika. 5 stycznia 1856 zatrudniono Alexa Opperskalskiego.

Wielu nauczycieli przewinęło się przez tutejszą szkołę. Do tych, którzy zagościli na dłużej czy też na stałe należeli między innymi: pan T. Książek z Chorzowa i Julius Sekaczek.

Wybucha wojna z Francją. W lipcu 1870 roku nauczyciele zostają powołani do wojska. Z powodu braku kadry obowiązek nauczania przypadł głównemu nauczycielowi  panu Potempie. Nauczał on w trzech klasach 700 uczniów. Źródła nie podają jak tego dokonał. Zapisane jest natomiast, że zajęcia prowadził osobiście. 1 listopada 1870 roku do szkoły powrócił pan Sekaczek. Po apelacji zwolniono go ze służby wojskowej w Nysie. Niestety drugi nauczyciel pan Książek został na froncie i brał udział w oblężeniu Paryża. Na jego miejsce 1 grudnia 1870 roku dodatkowo do tutejszej szkoły skierowany został Franz Kałuża z Dębu.

Z powodu ciągłego braku nauczycieli stanowisko w klasie niższej powierzono pierwszej nauczycielce. Była nią Melchiora Potempa, córka nauczyciela I stopnia pana  Potempy. Pracowała od 10 listopada 1875 do 10 sierpnia 1876 roku.

Na szczególną uwagę zasługuje przyjęty w 1877 roku na stanowisko I-szego nauczyciela pan Berthold Seidel . Zatrudnili go państwo Tiele-Winkler. Otrzymał mieszkanie służbowe. 21 maja 1881 roku został mianowany na głównego nauczyciela okręgowego. W roku szkolnym 1881/82 zachorował na chorobę oczu. Przerwał pracę na 6 tygodni. Leczył się w Gliwicach. 1stycznia 1902 roku obchodził jubileusz 25-lecia pracy.

Niewielki staż pracy miał natomiast Teodor Gottschlich. Przyjęto go na stanowisko VII nauczyciela 1.10.1879 roku. Niestety umarł na zawał serca 6 czerwca 1881. Napisano o nim, że był młody, silny i sumienny.

Do smutnych historii roździeńskich nauczycieli należy  zaliczyć wypadek, jaki miał miejsce w nocy z 16 na 17 sierpnia 1887 roku. Pan Bunschek spadł z okna w swoim mieszkaniu i doznał poważnej kontuzji. Po leczeniu w klasztorze w Bogucicach pozostał na zwolnieniu. Prawdopodobnie do szkoły już nie wrócił.

Teodor Minnich z kolei zwolniony został z pracy na 6 tygodni ze względu na zgon członka jego rodziny. Powodem była szkarlatyna, która w tamtych czasach była chorobą niebezpieczną. W późniejszym czasie oddelegowany został na szkolenia w zakresie rękodzielnictwa i sportu do Lipska.

Do 1902 roku w szkole nr 1 pracowało 65 nauczycieli.

Dochody roździeńskich nauczycieli do końca XIX wieku.

W starej kronice zapisywano w jakiej formie pracownicy szkoły otrzymywali wypłaty, ile wynosiło ich uposażenie i jak zmieniało się wynagrodzenie na poszczególnych stanowiskach.

Roczne dochody jakie przedstawił pierwszy nauczyciel wymienione zostały w wykazie z inspekcji szkoły. Do dochodów zaliczono: uposażenie – 50 talarów, deputat żyta – 15 szaflików, jęczmienia – 3 szafliki, drzewa 9 sążni, słomy – 4 kopy (deputaty przeliczono na kwotę 91 fenigów).

W 1858 roku deputat drzewa rąbanego zamieniono na kwotę pieniężną, wynosiła ona 4 srebrne grosze na rok.

Pierwsze notowane przez kronikarza podwyżki nastąpiły w 1867 roku. I tak nauczyciel główny otrzymał wypłatę 88 talarów i 2 srebrne grosze, a pierwszy pomocnik 30 talarów i 10 srebrnych groszy na rok.

W roku szkolnym 1884/1885 królewski radca górniczy i zarząd szkolny ustalili nowe stawki dla nauczycieli.

Wynagrodzenia przed podwyżką

Nowa skala poborów

21 sierpnia 1886 roku wprowadzono zmiany dotyczące odszkodowań za ogrzewanie. Nauczyciele żonaci otrzymali do 80 marek, a samotni do 60 marek. Wzrósł również dodatek za mieszkanie.

W 1889 roku zaproponowano podniesienie pensji nauczycielom najmniej zarabiającym. Niestety poprawa uposażenia nie nastąpiła. Podniesiono jedynie pensję nauczycielom na stanowiskach VI, VII ,VIII w Roździeniu i Borkach oraz na stanowisku IV w szkole na Wilhelminie. Kwota podwyżki wyniosła 30 marek.

W tym samym roku w marcu Izba Poselska zatwierdziła dodatek pieniężny dla nauczycieli. Otrzymały go gminy w porozumieniu z dworem patronackim. Dla 3 głównych nauczycieli po 500 marek, a dla pozostałych 19 nauczycieli po 300 marek w sumie 7200 marek.

20 stycznia 1891 r. z powodu poważnego wzrostu cen wszystkich towarów potrzebnych do życia wystąpiono o dodatek „do drożyzny”. Gmina podniosła, więc uposażenie każdemu nauczycielowi żonatemu o 60, a samotnym nauczycielom o 20 marek.

W lipcu 1893 roku nauczycielom przedstawiono nowe zasady wypłacania pensji. Nauczyciel, który posiadał potwierdzony angaż i pracował co najmniej 5 lat otrzymał uposażenie łącznie z dodatkiem za ogrzewanie w kwocie 900 marek. Tymczasowo zatrudnieni z potwierdzonym angażem, którzy pracowali poniżej 5 lat otrzymali 570 marek. Uposażenie podstawowe wzrastało co 5 lat o 75 marek, aż do najwyższej stawki poborów 1275 marek.

Do podstawowej wypłaty doliczano dodatek za wysługę lat i dodatek mieszkaniowy, którego wysokość była uzależniona od formy zatrudnienia. 150 marek otrzymał nauczyciel zatrudniony tymczasowo lub samotny, żonatym wypłacono 225 marek.

Ustalone stawki miały wejść w życie 1 kwietnia 1895 roku jednakże rokowania dotyczące finansów nie zostały zakończone. Kolejne ustalenia dotyczące poborów miały miejsce w miesiącu wrześniu, kiedy to zatwierdzono skalę uposażeń dla katolickich szkół w Roździeniu. Dla każdego zatrudnionego na stałe ustalono podstawę. 900 marek. Nauczyciele zatrudnieni tymczasowo oraz ci, których staż pracy był mniejszy niż 5 lat otrzymali 750 marek.

Oprócz dodatków państwowych każdemu zapewniono dodatki „miejscowe”. Dodatek mieszkaniowy dla zatrudnionych na stałe, żonatych z 5-letnim stażem pracy wyniósł 225 marek.

Ważną datą dla stabilizacji płac nauczycielskich był 3 marca 1897 roku, kiedy to cesarz Wilhelm II zatwierdził ustawę dotyczącą pensji. Określenie wielkości uposażeń cesarz pozostawił panu ministrowi kultury, a gminom zlecił ich uregulowanie.

12 listopada 1897 roku mijał termin, w którym to zarząd szkolny miał obowiązek złożyć w starostwie ustaloną skalę uposażeń dla nauczycieli. Niestety przewodniczący gmin Roździeń i Szopienice nie doszli do porozumienia.

Tymczasem zarząd Prowincji Śląsk ustalił podstawę poborów, w której gminy podzielono na 5 grup.

Roździeń został zaklasyfikowany do IV grupy. Na posiedzeniu 18 listopada gmina przyjęła powyższą skalę, którą 29 grudnia zatwierdził również zarząd szkolny. Do podstawowej pensji nauczycielowi przyznano dodatek za wysługę lat. Przysługiwało mu również mieszkanie służbowe lub odszkodowanie w postaci opłaty za czynsz (dodatek mieszkaniowy).

Nauczyciele byli uzależnieni od przychylności gmin. Z uwagi na to, że Roździeń należał do jednej z największych gmin, w sierpniu 1899 roku nauczyciele zwrócili się o podwyżkę. Otrzymali ją 1 października, a płaca podstawowa wzrosłą z 1150 marek na 1200 marek.

Akademia Regionalna Gim 13
Joanna Kusz-Drozdowska

Redakcja