Dzieje Starej Apteki

Stara Apteka w Szopienicach mieszcząca się do 2015 roku przy ulicy księdza biskupa Herberta Bednorza nr 14 powstała w 1869 roku jako filia Apteki Miej­skiej z Mysłowic. Założył ją Albrecht Schulz. W 4 lata później 18 września 1873 roku far­maceuta Maksymilian Wiktor Schulz, krew­niak Albrechta, otrzymał zezwolenie zmie­niającą status placówki. Przestała ona być filią i stała się apteką samodzielną.

Niestety, nowy właściciel zmarł przedwcze­śnie a jego spadkobiercy odstąpili medyczny interes Rudolfowi Graefemu (1 lipca 1874 r.). W roku następnym apteka wprowadza się do nowej siedziby przy ul. Bpa Bednorza – wtedy była to ulica Szkolna, a po II wojnie światowej – Engelsa. Poprzedni lokal trzeba było opuścić z powo­du szkód górniczych.

W nowym lokalu właściciel urządził boga­to wyposażone laboratorium galenowe, wraz z aparatem destylacyjnym i łaźnią wodną. Rudolf Graefe zmarł w roku 1918 i został pochowany na cmentarzu ewangelickim przy ul. Kocura, a aptekę przejął jego syn Gerhard (1879-1942) wraz z rodzeństwem.

W okresie międzywojennym apteka zosta­ła nazwana „Starą”; w 1930 gminę Roździeń, na terenie której ta placówka się znajdowała przyłączono do Szopienic. Gerhard Graefe pod koniec lat 30-tych XX wieku miał coraz większe problemy ze zdrowiem – nie znał tak­że dobrze polskiego języka urzędowego. Były to główne powody sprzedaży tego biznesu. Aptekę nabyła spółka złożona z trzech osób – jedną z nich był mgr Franciszek Nowak, któ­ry 1 października 1938 roku objął kierownic­two placówki.

8 kwietnia 1940 roku Franciszek Nowak zostaje aresztowany przez gestapo. W szufla­dzie z ziołami ukryte były tajne dokumenty i pieniądze składkowe konspiracyjnej grupy „Białego Orła”. Oprócz Nowaka należeli do niej bracia Franciszek i Ferdynand Piwko oraz Bronisław Walczyński. Z grupą współpraco­wała również kierowniczka apteki w Dąbrów­ce Małej mgr Maria Polaczkowa i jej córka. Po­siadały one nielegalny aparat radiowy.

Po wywiezieniu do obozu Franciszka No­waka apteka została zamknięta. Uruchomił ja po siedmiu miesiącach zarządca komisa­ryczny Erich Lohmann. Prowadził on przed­siębiorstwo do połowy 1942 roku. Wówczas doszło do kolejnego zamknięcia firmy. Dzięki koncesji uzyskanej od władz okupacyjnych przejął ją 1 kwietnia 1943 roku powiernik apteki ,,Świętej Barbary” z Katowic – Ludwik Sundheim. Prowadził placówkę do stycznia 1945 roku. Na kilka dni przed wkroczeniem Armii Czerwonej opuścił on Szopienice i zno­wu doszło do zamknięcia apteki.

Nie na długo jednak gdyż z Generalnej Guberni powrócił Franciszek Nowak przeby­wający tam po zwolnieniu z obozu koncen­tracyjnego. Zarządzał on apteką od lutego 1945 do września 1955 roku. W ciągu pierw­szych sześciu lat spłacił wspólników oraz inne zobowiązania stając wyłącznym i jedynym właścicielem apteki. Od roku 1955 kierowni­kami placówki byli kolejno magistrowie – Jan Zagórski, Krystyna Waniowska, Jerzy Gdynia oraz Longina Bęć.

8 stycznia 1951 roku doszło do uspołecz­nienia apteki. Z nazwy zniknęła nazwa ,,Stara” a placówka otrzymała numer 110. W ma­ju 1973 roku dyrekcja Katowickiego Zarządu Aptek nadała placówce imię zasłużonego polskiego muzeologa, twórcy Muzeum Farmacji w Krakowie dra Stanisława Pronia.

We wczesnych latach powojennych, pracownicy apteki noszącej wtedy imię Stanisława Pronia włączali się czynnie w działalność społeczną. Już w roku 1945 ówczesny kierownik mgr Franciszek No­wak został wybrany do Prezydium Gminnej Rady Narodowej, a w dwa lata później kiedy gmina Szopienice uzyskała prawa miejskie, powołano go na stanowisko przewodniczą­cego Miejskiej Rady Narodowej.

Franciszek Nowak pełnił też inne funk­cje społeczne – m.in. to z jego inicjatywy w Szopienicach powstał Komitet Odbudowy Gimnazjum dzięki czemu reaktywowano tu średnią szkołę ogólnokształcącą. Szkoła ta rozpoczęła naukę od roku 1948 – Fr. Nowak wykładał w niej bezpłatnie chemię. Ufun­dował pomoce naukowe oraz wypłacał ze swych środków stypendia dla potrzebujących uczniów. Kierownik szopienickiej apte­ki w latach 1945-51 był członkiem Rady Izby Aptekarskiej a w latach 1946 – 48 wicepreze­sem Zarządu Izby. Franciszek Nowak działał również na niwie związkowej – w roku 1951 zorganizował w Szopienicach Radę Miejscową Związku Zawodowego Pracowników Służ­by Zdrowia przy Centrali Aptek Społecznych. Współdziałała z nim w tym zakresie inna pra­cownica apteki Stanisława Wicher.

Bardzo ciekawą kwestią jest działalność Sekcji Historii Farmacji. Zebranie, które zapoczątkowało tę inicjatywę odbyło się właśnie w szopienickiej aptece w roku 1953. Formal­ny wniosek o stworzenie Sekcji Historii Far­macji został złożony w sześć lat później na plenarnym posiedzeniu Sekcji Farmaceu­tycznej Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia. Przewodniczącym SHF został niestrudzony Franciszek Nowak.

Dla uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskie­go Zarząd SHF podjął zobowiązanie opraco­wania księgi pamiątkowej farmacji śląskiej. Ponadto z inicjatywy Sekcji powstał Wydział Farmaceutyczny Śląskiej Akademii Medycz­nej. W tym celu wystosowano wiele pism i memoriałów zarówno do władz miejsco­wych, jak i Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Wydział ten powstał ostatecznie w roku 1971. Dzięki temu śląska młodzież mogła pobierać naukę na miejscu w tym za­kresie a nie w innych miastach.

Zebranie przez Sekcję sporej ilości materia­łów źródłowych pozwoliło na opracowanie wielu artykułów dotyczących dziejów śląskiej farmacji. Niektóre z nich uzyskały na konkur­sach przeprowadzonych przez Polskie Towa­rzystwo Farmaceutyczne i Związek Zawodo­wy Pracowników Służby Zdrowia pierwsze nagrody. W ciągu piętnastu lat istnienia Sekcji Historii Farmacji sam mgr Franciszek Nowak miał na koncie ponad sto publikacji. Jedna z nich zatytułowana była – Farmaceutyczne organizacje zawodowe i ich czołowi przedstawiciele na terenie województwa katowickiego w pierwszej połowie XX wieku Jej obrona odbyła się w 1969 roku. Do otwarcia przewodu doktorskiego autora zachęcił kierownik Katedry Historii Akademii Medycznej w Łodzi prof. dr Robert Rembieliński.

Również inni pracownicy apteki wykazywa­li zainteresowanie historią. Np. kierowniczka mgr Longina Bęć zapisała się do Sekcji Muze­alnej Katowickiego Towarzystwa Społeczno­-Kulturalnego i przekazała na rzecz tworzące­go się muzeum oprzyrządowanie apteczne oraz zabytkowe szafy. Dodajmy jeszcze, że po przejściu pani Longiny na emeryturę w ro­ku 1993 apteka została sprywatyzowana i do czerwca 2008 roku funkcjonowała jako ,,Stara Apteka” s.c. Od lipca 2008 roku spółka została prze­kształcona w spółkę z o.o. pod tą samą nazwą.

W 2015 roku ,,Stara Apteka”  z ulicy Bednorza w Szopienicach przeniosła się do Sosnowca. Część historycznego wyposażenia (m.in. kasa pamiętająca czasy Rudolfa Graefego) zostały sprzedane. Dziś w lokalu mieści się lokalne centrum spotkań seniorów.

Zbigniew Al. Wieczorek

Na podstawie kroniki „Starej Apteki” zaprowadzonej w 15 marca 1974 roku. Uzupełnił Michał Malina.

Kronikę opracowali na podstawie materiałów zgromadzonych w Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w Katowicach – kierowniczka mgr Longina Bęć, księgowa Renata Brzóska oraz starszy asystent dr farmacji Franciszek Nowak. Sekcja ta mieściła się właśnie w aptece przy ul. Bednorza, wówczas Engelsa.